چگونه موضوع پایان نامه انتخاب کنیم
بعضی از دانشجوها از همون زمان آغاز دوره تحصیل، یکی از دغدغه‌های اصلی‌شون اینه که چطور پایان نامه رو شروع کنیم. بعضی‌ها هم تازه ترم‌های آخر به تکاپو می‌افتن! شما جزو هرکدوم از دسته‌ها باشید، به‌هرحال انتخاب موضوع پایان نامه، مرحله‌ایه که آغاز کاره و تمام مراحل بعدی بستگی به این داره که چه موضوعی رو انتخاب کرده باشید. آموزش گام به گام نوشتن پایان نامه رو باید از اولین مرحله یعنی مرحله انتخاب موضوع آغاز کنیم. اشتباه در مرحله انتخاب موضوع پایان نامه می‌تونه تا آخرین مرحله کار رو براتون سخت‌تر کنه و این یعنی باید پیش از انتخاب، به خوبی از اصول انتخاب موضوع پایان نامه آگاه باشید. در این مطلب سعی می‌کنیم به طور مختصر و مفید، درباره چگونگی انتخاب موضوع پایان نامه صحبت کنیم.
یک قیف ایده داشته باشید
ایده‌های بسیاری رو در نظر بگیرید بدون اینکه نگران خوب بودن یا نبودن آنها باشید. این آزادی عمل مهمه، چون اغلب، تحقیق در مورد ایده‌های مختلف و ضعیفه که باعث می‌شه شما یک ایده خوب رو توسعه بدید. وقتی که چند ایده داشته باشید، کار متمرکز برای آزمایش و پالایش این ایده‌ها در یک پروژه تحقیقاتی بالقوه انجام می‌شه. حالا چطور فرایند پالایش رو انجام بدیم و ایده‌های بهتر رو سوا کنیم؟ مطمئناً باید پژوهش‌های موجود رو بررسی کنید تا دریابید که ایده شما قبلاً روش تحقیق شده و چه تحقیقات مشابهی درموردش وجود داره. این تا حدی برای اطمینان از تکراری نبودن ایده شماست و تا حدودی به شما کمک می‌کنه که بدونید چطور تحقیقتون رو پیش ببرید. همچنین می‌تونه به شما نشون بده که چطور سایر محققان به مشکلاتی مشابه مشکل شما رسیده‌اند و احتمالاً حلش کرده‌اند. در کنار مطالعه، صحبت با سایر محققانی که در دسترستون هستن هم مفیده.
ایده یا اجرا؟ مسئله این است!
تحقیق خوب به عوامل زیادی بستگی داره و یک ایده خوب به تنهایی کافی نیست. شما می‌تونید یک ایده درخشان داشته باشید، اما کیفیت نهایی تحقیق به اجرای شما بستگی داره. یک ایده متوسط که به خوبی اجرا شده باشه بسیار بهتر از یک ایده درخشانه که بد اجرا می‌شه. به نوبه خود، توانایی شما در اجرای تحقیق به مهارت‌های تحقیقاتی خاص شما و همچنین دسترسی شما به منابع دیگه‌ای مثل تجهیزات، بودجه، پشتیبانی فنی و زمان بستگی داره.
چقدر اصالت و نوآوری برای یک تحقیق نیازه؟
اگرچه برای هر پژوهش، درجه‌ای از اصالت یک نیاز اساسیه(اینجا منظورمون از اصالت، تکراری نبودنه)، اما تحقیقات هرگز کاملاً اصیل نیستند. اون‌ها بیشتر در امتداد یا در حاشیه‌ی آنچه قبلاً تحقیق و اثبات شده است پیش می‌رن. پس ضمن تحقیقات، با قدرت به سمت جلو حرکت کنید اما کماکان به آنچه که قبلاً انجام شده وصل و وابسته باشید. همه جنبه‌های تحقیق شما باید اصل و واقعی باشه. همچنین کاربرد ماهرانه و حرفه‌ای ایده‌هایی که قبلا آزمایش و تاییده شده‌ان و تکنیک‌های تثبیت شده، مبنایی قابل اعتماد برای کار کردن به شما می‌ده. حتی انقلابی‌ترین تحقیقات (تحقیقاتی که عمده‌ی نتایجشون برخلاف فکت‌های سابقاً اثبات شده بوده) هم به بسیاری از نتایج تحقیقات قبلی تکیه کرده‌ان. هوشمندانه‌ترین کار ترکیب نتایج تحقیقاتی که قبلاً اثبات شده‌ان و استفاده از اون‌ها در یک مسیر نوآورانه و جدیده.
یک مرز و لبه‌ی مشخص علمی رو پیدا کنید و روی همون کار کنید
تحقیقات دانشگاهی مشابه یادگیریه، اما در مقیاس اجتماعی. درست مثل یادگیری یک مهارت، تحقیقات هم توانایی علمی یک جامعه رو افزایش می‌ده و لبه‌ی علم و دانش رو بیشتر پیش می‌بره. پس به جای جستجو و تحقیق درمورد موضوعی که هیچ شکاف علمی و ابهامی در موردش وجود نداره، بهتره روی موضوعاتی کار کنیم که جا داره روشون پژوهش بیشتر و تحقیقات گسترده‌تر انجام بشه یا از زاویه متفاوتی بهش نگاه بشه. یک روش جالب دیگه، آزمایش فرضیات اساسیه که دیگران در این زمینه استفاده کرده‌ان. این امکان وجود داره که یک فرض صرفاً به این دلیل بدون آزمایش پذیرفته بشه که چندین نویسنده، تصور یا استناد به همون ایده رو داشته‌ن، حتی اگر هرگز به صورت سیستماتیک مورد آزمایش و اثبات قرار نگرفته باشه. اگر چنین فرض آزمایش نشده‌ای رو پیدا کردید و می‌تونید راهی برای آزمایش اون پیدا کنید، در این صورت کار شما برای این رشته ارزش زیادی خواهد داشت (البته به شرط اینکه به خوبی اجرا بشه).
در مقیاس کوچک و محدود شروع کنید
برای خیلی از شما، این یک وسوسه طبیعیه که اهدافتون رو تا حد ممکن گسترده در نظر بگیرید و پروژه رو تا حد امکان جامع‌تر کنید. تصور چنین پروژه‌هایی آسانه، اما اجرای اون بسیار سخت‌تر از حد تصوره. به ساده‌ترین نسخه ممکن از پروژه‌تون فکر کنید و اینکه چگونه می‌تونید روی بخش‌های مختلفش کار کنید. سپس می‌تونید پیچیدگی های بیشتری اضافه کنید، اما این نکته رو هم در نظر داشته باشید که ابتدا باید به نسخه ساده دست پیدا کنید.
یک توصیه محتاطانه
ممکنه موقع انتخاب موضوع به سمت موضوعی برید که با شور و اشتیاق بهش علاقه‌مندید و دنبالش می کنید. این به خودی ایرادی نداره و می‌تونه نکته‌ی مثبتی هم باشه اما ممکنه این علاقه و تعصب باعث بشه شما ناخودآگاه سمت و سوی تحقیقات رو طوری هدایت کنید که لزوماً اون فرضیه‌ی قبلی خودتون رو تایید کنه. چیزی که بهش می‌گیم Confirmation bios یا خطای تایید. این خطا باعث می‌شه شما فقط به نتایجی که دیدگاه فعلی شما رو تایید می‌کنن، اعتبار بدین. البته این طبیعیه که به‌هرحال نتیجه خاصی رو انتظار داشته باشید، اما به عنوان یک محقق باید یک بی‌اعتمادی جزئی به برخی از فرضیات خودتون داشته باشید. در مجموع می‌شه گفت تعدادی سوال وجود دارن که باید در زمان انتخاب موضوع پایان نامه از خودتون بپرسید. ما تعدادی از مهم‌ترین‌هاش رو اینجا براتون لیست کردیم:
- آیا پروژه هدف مشخصی داره؟
- آیا می دونید از چه تکنیکی استفاده خواهید کرد؟
- به چه منابع و بودجه‌ای نیاز دارید؟
- برای توسعه به چه مهارت‌هایی نیاز خواهید بود؟
- آیا دیگران در بخش شما تخصص لازم رو دارند؟
- آیا به این پروژه علاقه‌مند هستید؟
- آیا می تونید توجیه کنید که چرا این پروژه باید مورد توجه دیگران باشه؟